Ο παλιός βασιλικός δρόμος της Κρήτης και τα Γουβιανά χάνια.

Ο παλιός βασιλικός δρόμος της Κρήτης και τα Γουβιανά χάνια.

Πριν από χιλιάδες χρόνια, υπήρχε στη βόρεια Κρήτη ο βασιλικός δρόμος – παλιά χωματοστρωμένη εθνική οδός, που περνούσε και από τις Κάτω Γούβες. Σε αυτό το δρόμο πηγαινοέρχονταν πεζοί και καβαλάρηδες από τη Σητεία μέχρι το Καστέλι Κισσάμου. Τα χρόνια εκείνα, όλα τα Κρητικά εμπορεύματα τα φόρτωναν στους γάιδαρους, στα μουλάρια, στα Κρητικά γιωργαλίδικα άλογα και τα μετέφεραν από τον ένα τόπο στον άλλο. Ενώ τους τελευταίους αιώνες υπήρχαν άμαξες και κάρα, δε γινόταν μακρινές μεταφορές με αυτά, γιατί από τα κακοτράχαλα βουνά της Κρήτης δεν υπήρχε φαρδύς δρόμος.

Τους προηγούμενους αιώνες που ο Κρητικός λαός ήταν σκλαβωμένος κι επαναστατημένος, οι Κρητικοί πρόγονοι μας αγωγιάτες που πηγαινοέρχονταν από τον βασιλικό δρόμο, ήταν πάντα έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τους ληστές, γι αυτό πάντα είχαν μαζί τους κατσούνες, διχαλόβεργες, μαχαίρια, ξίφη, γκράδες και άλλα όπλα.

Σε αυτό το βασιλικό χωματοστρωμένο εθνικό δρόμο της Κρήτης, υπήρχαν πολλά χάνια πριν από τις εισόδους των πόλεων, αλλά και μέσα στις πόλεις. Σε αυτά τα χάνια υπήρχαν πεζουλοκρέβατα να κοιμούνται οι αγωγιάτες. Ακόμα εκεί υπήρχε νερό, κρασί, ρακί, παξιμάδι, σταφιδοελιές, τυρί, μαγειρεμένο φαγητό, βραστά κρέατα, καπρικό, χοχλιοί, μέλι, πατάτες, λουκάνικα, και άλλα κρητικά οικολογικά τρόφιμα, να γευματίζουν οι αγωγιάτες με αυτά τα βρισκούμενα. Σε αυτά τα χάνια πολλές φορές τύχαιναν και αγωγιάτες που έπαιζαν λύρες, ασκομαντούρες, μαντολίνα, που αντί να κοιμηθούν, τραγουδούσαν και χόρευαν μέχρι το πρωί. Δίπλα σε αυτά τα χάνια υπήρχαν αχίρια-σταύλοι, που έτρωγαν στις ματζαντούρες τα ζώα, έπιναν νερό και ξεκουράζονταν.

Στις περιοχές του Δήμου Χερσονήσου υπήρχαν κι εκεί πολλά χάνια, στα Μάλια, στη Σταλίδα, στη Χερσόνησο, στον Ανισσαρά, στις Γούβες, στου Κοκκίνη το Χάνι, στον Καρτερό και αλλού. Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, το πιο γνωστό χάνι ήταν στον ανωπολιώτικο κάμπο, του Κοκκίνη το Χάνι, γι’ αυτό ονόμασαν αυτό τον κάμπο με το όνομα αυτό. Πριν από μισό αιώνα άκουγα στις Γούβες πολύ γέρους Γουβιανούς που το σημερινό Κοκκίνη Χάνι,το έλεγαν “Στα χάνια”. Πριν από 100 χρόνια περίπου τα χάνια που υπήρχαν στον Γουβιανό βασιλικό δρόμο, ήταν του, του Σέκο το χάνι, του Ντετορογιάννη το χάνι, του Σταυρουλή το χάνι, του Σφικιάρη το χάνι, του Μουρέλου το χάνι, του Κατσόχοιρου το χάνι κι άλλα.

Πριν το 1925 που δεν είχαν κατασκευάσει τον χωματοστρωμένο εθνικό δόμο Σητείας – Καστέλι Κισσάμου, η ελαιουργική εταιρία “Λιαπάκη-Σταυρουλάκη”, είχε φτιάξει ένα ατμοκίνητο ελαιοτριβείο, εκεί που ήταν το Κρητικό κέντρο “Κουφαλίτης”, δίπλα στο Γουβιανό λιμανάκι στον Άγιο Κωνσταντίνου Γουβών. Για να έρχοντα από το Μεγάλο Κάστρο τα καΐκια να φορτώνουν από εκεί τις πυρήνες, να τις κουβαλούν στο πυρηνελαιουργείο “Αθηνά”. Μετά το 1925 που έφτιαξαν την τσαΐλοστρωμενη εθνική οδό Κρήτης, η εταιρία “Λιαπάκη-Σταυρουλάκη” μετέφερε αυτό το ατμοκίνητο ελαιοτριβείο στις Πάνω Γούβες, που μετά κουβαλούσαν τις πυρήνες με αυτοκίνητα στο πυρηνελαιουργείο “Αθηνά”. Εμείς οι Γουβιανοί έχουμε ονομάσει τον βασιλικό δρόμο στον τόπο μας “Οδός Νίκου Καζαντζάκη” κι έτσι τιμούμε μόνιμα αυτόν τον μέγα Κρητικό στοχαστή.

Δε μπορώ να μην καταγγείλω από αυτό το δημοσίευμα ότι το 1960 περίπου, κάποιοι εξουσιαστές του τόπου μας, κατέστρεψαν χωρίς κανένα λόγο τη ΓουβιανοΧερσονιώτικη σιδερένια γέφυρα του Αποσελέμη του πανάρχαιου βασιλικού εθνικού δρόμου. Για να πουλήσουν αυτά τα ιερά σίδερα της μάλλον για να πλουτίσουν κατά φαντασίαν. Αλλά ούτε ποτέ φωτογράφησαν αυτή την ιστορική γέφυρα και μεγάλο σιδερένιο έργο τέχνης, για να τη βλέπουν οι επόμενες γενιές της Κρήτης. Ευτυχώς που τις αρχές του περασμένου αιώνα, ο Καστρινός τυπογράφος-βιβλιοπόλης Αλικιώτης φωτογράφησε κι έκανε καρτ-ποστάλ αυτή τη γέφυρα, που τώρα είναι ανατυπωμένη σε πολλά Γουβιανά έντυπα.

Το χάνι του μακαρίτη Μιχάλη Χρυσού, ή “Κατσόχοιρου” στις Κάτω Γούβες. 

 

(Δημοσιευμένο στην εφημερίδα "Πατρίς" στις 17/9/2019)